Verslag lezing Bourgondiërs in Limburg – Remco Beckers

Verslag door Wil Filott

Voorzitter Peter Korten mocht op de vooravond van het feest van Sint Martinus, patroonheilige van Weert, namen het KLGOG en de Aldenborgh zo`n 100 bezoekers verwelkomen bij Antje van de Statie voor een lezing door Remco Beckers, conservator cultuurhistorie bij het Limburgs museum te Venlo. Het onderwerp van de lezing was de Bourgondiërs In Limburg. In het Limburgs museum is momenteel een prachtige toonstelling over dat thema, opgezet door Remco Beckers.

 

 

Remco Beckers vertelde dat hij twee jaar bezig was geweest met het organiseren van die tentoonstelling. De Bourgondiërs zijn de laatste jaren meer in de belangstelling komen te staan onder meer door een boek van Bart van Loon. In dat boek wordt nauwelijks aandacht besteed aan de rol van de Bourgondiërs in Limburg of – beter gezegd – het Maasland. Hoofdpersonen in het Maaslandse verhaal zijn Filips de Stoute, Jan zonder Vrees, Filips de Goede, Karel de Stoute en Maria de Rijke.

 

De Bourgondische dynastie in Limburg

Het begin van de Bourgondiërs ligt bij Filips de Stoute, zoon van de koning van Frankrijk, uit het huis Valois. Deze had het leven van de koning gered en kreeg van hem Bourgondië als beloning.

Filips de Stoute kocht eind 14e eeuw stukje bij beetje Limburg en het land van Overmaas.
Jan zonder Vrees sloeg in 1408 een opstand van Luikenaren neer in de slag bij Othée.
Filips de Goede erfde Brabant en Limburg. Hij presenteerde zich als heer aan het volk. Hij herstelde het gebruik van de blijde intrede. Zijn vrouw Isabella van Portugal had daarbij een stimulerende rol.

Ze stond achter het behoud van de autonomie van de steden. Nederlands werd de eerste taal. De hofhouding werd verplaatst naar Brussel. Filips de Goede riep de orde van het gulden vlies in het leven. Het symbool van die orde is een gulden ram. Dat symbool ontleende Filips aan het verhaal van Jason en de Argonauten, die op zoek gingen naar een gouden vacht van een ram. Maar het was ook een knipoog naar de wolindustrie In Vlaanderen.

Tussen 1396 en 1406 krijgen Limburg en de Landen van Overmaas een eigen “regering” met als vergaderplaats Gulpen.

Na de dood van Filips de Goede in 1467 werd hij opgevolgd door Karel de Stoute. In die tijd teisterde de Bende van de Groene Tent, gefinancierd door de Franse koning Lodewijk XI, het land van Luik en Loon. De zogenaamde Luikse oorlogen waren een strijd tegen het gezag van Karel de Stoute. Karel de Stoute won die strijd. Koning Lodewijk XI werd door Karel gevangengenomen en opgesloten in een burgerhuis in Luik. Karel liet uit wraak gedurende zeven weken Luik plunderen. Twintig procent van de bevolking werd gedood.

Karel de Stoute mengde zich in de twisten in Gelre tussen vader en zoon Adolf en Arnold van Gelre over de heerschappij van Gelre. Adolf werd gevangengenomen, maar bevrijd door Karel de Stoute. Adolf onterfde zijn zoon en benoemde Karel tot hertog van Gelre. Het resultaat daarvan was dat Karel Gelre verwierf. Na zijn dood ging Gelre weer verloren voor de Bourgondiërs. Karel nam tijdens zijn reizen zijn enorme hoeveelheid kunstschatten mee. Hij sneuvelde in de strijd tegen de Zwitsers in 1477. Veel kunstschatten werden buitgemaakt door de Zwitsers.  Zij bevinden zich heden ten dage nog in Zwitserse musea.

Na het overlijden van Karel de Stoute kwam Maria van Bourgondië onvoorbereid aan de macht. Lodewijk XI viel Bourgondië binnen. Maria had hulp nodig: kwam die uit het Duitse rijk, financieel zou die uit de Nederlanden moeten komen, maar dat was een moeizame zaak. Frankrijk veroverde Bourgondië. Maria kon zich in de Nederlanden handhaven dankzij steun van de Duitse keizer, met wiens zoon Maximiliaan van Oostenrijk zij trouwde. Na haar dood in 1482 berustte de macht feitelijk bij de Habsburgers. Deze bleven Maria echter ‘gebruiken’ als legitimatie van hun macht.

 

Kunstschatten uit de Bourgondische tijd

Na de pauze vertoonde Remco beelden van kunstschatten die dateren uit of herinneren aan de Bourgondische periode in het Maasland en die te bewonder zijn tijdens de tentoonstelling in Venlo. Enige afbeeldingen zijn in dit verslag opgenomen met daaronder de plaats waar ze zich normaal bevinden.

 

 

 

Het gerechtigheidspaneel is in de 15de eeuw geschilderd en hing oorspronkelijk in het Dinghuis en later in het stadhuis van Maastricht.

 

 

 

 

 

 

 

Op de reliekhouder van Karel de Stoute staat een knielende Karel de Stoute met achter zich de staande Sint-Joris. In de koker die Karel in zijn handen houdt zou zich een vingerkootje van de heilige Lambertus, patroonheilige van Luik bevinden. Het is de eerste keer dat dit kleinood in Nederland te bewonderen is.

 

Portret van Margaretha van York, derde echtgenote van Karel de Stoute, met in de band rond haar hals de rode roos van Lancaster en de witte roos van York.

 

 

Jacob I graaf van Horne heeft na het overlijden van zijn echtgenote Johanna van Meurs een memorietafel laten vervaardigen. Deze is echter in de Tweede Wereldoorlog in Berlijn verloren gegaan. Enige jaren geleden is een oude foto van de memorietafel met moderne technieken ingekleurd met een fantastisch resultaat. Op de memorietafel zijn de kastelen van de Van Hornes in Horn en Weert afgebeeld.

Het Maasland kende niet veel schilders. Maar wel beeldsnijders zoals de Meester van Elsloo en Jan van Steffenwert. In het Maasland kunnen we regionaal verschillende kunststijlen ontwaren. In het Gelrese: miniatuurkunst (o.a. gebroeders van Lymborch), in het Brabantse: verfijnde schilderkunst, in het Luikse: metaalkunst, muurschilderingen.

 

 

Peter Korten bedankte Remco Beckers voor zijn interessante en boeiende lezing. Hij verwachtte dat veel bezoekers aan de avond na de lezing de tentoonstelling in Venlo zullen gaan bezoeken. Hij deelde mee dat op 25 november 2025 de volgende lichting Weerterlogen afstudeert. Er zullen dan zo`n 800 gecertificeerde Weerterlogen zijn. Verder adviseert hij de komende tijd de site van de Aldenborgh nog meer te bezoeken dan normaal in verband met belangrijke, nog niet openbare informatie.