E‍en Blijde Inkomst voor de prins van de heerlijkheden Weert en Nederweert? – door Alfons Bruekers

Wie het woord ‘Chimay’ hoort of leest, denkt dan misschien het eerst aan een bekend biermerk. Maar voor het land van Weert heeft de naam Chimay nog een heel andere betekenis dan die van   een stad, kasteel en familie in het Belgische Henegouwen. Want eeuwenlang waren de heren, prinsen en hertogen van Chimay en aanverwante families letterlijk heer en meester in Weert en Nederweert. ‘Chimay’ was eeuwenlang een bekend begrip in onze regio. Hoewel de formele relaties van deze adellijke familie met Weert en Nederweert in de negentiende eeuw ophielden te bestaan, zijn de eeuwenlange historische banden nooit vergeten.

Overlijden

De adellijke familie bestaat nog steeds. De Aldenborgh kreeg vorige maand het droeve bericht door dat prinses Elisabeth De Riquet de Chimay op 97-jarige leeftijd op 2 augustus 2023 is overleden. Zij werd geboren in 1926 in Bordeaux en woonde vanaf haar huwelijk in 1947 met Élie de Riquet, de 20e prins van Caraman en Chimay, op het voorvaderlijk kasteel van Chimay. Elisabeth was hofdame van de Belgische koningin Fabiola en schreef enkele boeken onder meer over een prinses van Chimay. Zij onderhield jarenlang warme contacten met diverse amateurhistorici uit Weert en Nederweert. Al jaren wordt vanuit Stichting Geschiedschrijving Nederweert en de Aldenborgh Weert onderzoek gedaan in de in Chimay bewaard gebleven familie-archieven. Die bevatten namelijk een rijke en nog lang niet uitgeputte bron aan informatie over Weert en Nederweert.

Tachtigjarige oorlog

Hoe kwam de relatie tussen onze gemeenten en de familie Chimay tot stand? Daarvoor moeten we terug naar de Tachtigjarige Oorlog. In 1568 werd Philips van Montmorency, graaf van Horne en Heer van Weert en Nederweert, samen met graaf Lamoraal van Egmont op last van de koning van Spanje in Brussel onthoofd. Met die gebeurtenis wordt het begin van de Tachtigjarige Oorlog gemarkeerd. Philips had geen kinderen en na het overlijden van zijn weduwe, Walburgis van Nieuwenaaer, in 1599 gingen de heerlijkheden Weert en Nederweert over naar Sabina van Egmont. Via de familie van Egmont kwamen de heerlijkheden in 1617 in handen van haar schoonfamilie.

Einde aan de rol van de adel

En zo werd Alexander van Ligne-Arenberg, prins van Chimay, hertog van Croy en graaf van Beaumont,  heer van Weert en Nederweert. Zijn nazaten bleven in het bezit van de heerlijkheden tot 1686, toen de familie d’Alsace-Hénin-Liétard het voor het zeggen kreeg. Via die lijn kwam op het einde van de achttiende eeuw de aan haar verwante familie De Riquet de Caraman in beeld. Steeds als er een nieuwe machthebber kwam, maakte die kennis met zijn onderdanen in de vorm van een zogenaamde ‘Blijde Inkomst’, een oude traditie die we in de huidige tijd nog herkennen in de vorm van Koningsdag.

Heerlijke gerechten

Wat betekende het ‘Heer’ zijn eigenlijk? In feite betrof dit een verzameling van erfelijke rechten. Zoals het benoemen van het bestuur van Weert en Nederweert, de rechtspraak (en de inkomsten daaruit), het verpachten van het vis-, jacht-, bos- en molenrecht, het benoemingsrecht van pastoors en niet te vergeten het tiendrecht (een belasting op landbouw en veeteelt). Hoewel ook het kasteel van Weert tot het bezit van de Heren behoorde, verbleven zij daar zelden of nooit. De facto werden Weert en Nederweert vanuit Brussel, Henegouwen en elders bestuurd, plaatselijk vertegenwoordigd door een rentmeester. Totdat de Franse revolutie een eind maakte aan de rol van de adel, ook in Weert en Nederweert. Hoewel de heerlijke rechten toen werden afgeschaft, bleef de familie de Riquet de Caraman een deel van hun bezittingen houden, zoals het kasteel op de Biest, delen van het Weerterbos en de watermolen en een windmolen van Nederweert.

Blije Inkomst

Met het overlijden van prinses Elisabeth de Chimay is een icoon uit die familie heengegaan. De erfgoedorganisaties condoleren de familie met dit grote verlies. Gelukkig wordt het historisch onderzoek in het familie-archief door de Stichting Geschiedschrijving Nederweert en de Aldenborgh Weert voortgezet. We kennen allen het aloude motto ‘de koning is dood, leve de koning’. Het is dat de Franse revolutie roet in het eten heeft gegooid. Anders hadden Weert en Nederweert nu haar zoon Philippe, de 21^e prins van Caraman en Chimay, als nieuwe ‘Heer’ van Weert en Nederweert kunnen inluiden. Philippe is getrouwd met een erfgename van InBev, het grootste bierconcern van de wereld.

‍

 

 

 

 

 

 

 

Misschien is het een idee om voor de prins, als virtuele erfgenaam van de heerlijkheden Weert en Nederweert, in de Weerter Stadsbrouwerij een keer ‘n traditionele Blijde Inkomst te organiseren?

Alfons Bruekers, Erfgoedgemeenschap Nederweert