Tongerlo is het enige kerkdorp van Groot-Bree, waarvan de dorpskern aan de oostzijde van de Zuid-Willemsvaart ligt.Dit kanaal, aangelegd in 1826, vormt aan de westkant de scheiding met Opitter. Het jaagpad langs het kanaal is geïntegreerd in het fietsroutenetwerk en uitspanning ‘De Kieper’ met terras biedt gelegenheid voor een aangename verpozing.
Tongerlo was op kerkelijk gebied een filiaal van Elen, dat oorspronkelijk tot het patrimonium van Sint Adelardus, neef van Karel de Grote, behoorde. Bij zijn dood in circa 826 ging zijn erfenis naar de benedictijnenabdij van Corbie (Picardië, Frankrijk). De graven Van Loon hadden de voogdij over de goederen van Corbie in deze streken. Zeker sinds de 13de -14de eeuw behoorde Tongerlo echter tot het domein van de graven Van Loon, dat in 1366 overging in de handen van de prins-bisschop van Luik. Op juridisch gebied viel Tongerlo onder de bevoegdheid van de schepenbank van het naburige Opitter, die Loons recht sprak en in beroep ging van het Oppergerecht van Vliermaal. De schepenbank zetelde beurtelings in Opitter en in Tongerlo.
Bezienswaardigheden
De gotische Sint-Pieterskerk uit de 15de en 16e eeuw werd op de fundamenten van een Romaanse kerk gebouwd. Een gedeelte is bewaard gebleven in de muren van het koor. Aan het einde van de 18de eeuw werd de kerk verbouwd. De toren werd gerestaureerd in 1868, de kerk in 1898 en in 1980 werd het geheel opnieuw volledig gerestaureerd. In het interieur is vooral het beeld van Maria met kind op de maansikkel belangrijk, een gesigneerd werk van Jan van Steffenweert.
Als beekdalzetting langs de oever van de Itterbeek zijn de twee resterende watermolens: de Keyartmolen (1139) en de Galdermansmolen (1633) vermeldingswaard. De eerste is van het onderslagtype, later vervangen door een turbine. De tweede werd gebouwd als oliemolen.
In Tongerlo staat ook het geboortehuis (einde Kerkhofstraat) van de romanschrijver Jaak Langens, de schepper van Rosse Lei. Deze figuur was een guitige kerel, die met zijn streken Tongerlo en omgeving in de ban hield. Een gedenksteen in de gevel verwijst naar de schrijver, die in 1892 in Tongerlo geboren werd. Jaak Langens overleed in 1965 in Merksem. Zijn meest bekende boek zijn ‘Rosse lei’, ‘Een leeuw uit de Kempen’ en ‘De kermis van tante Catho’. Merkwaardig is dat deze kleine gemeenschap meer schrijver kende: Jan Mathijs Ballings, Martinus Ballings, de erg omstreden Jaak Boonen, Lambert Engelen (borstbeeld aan de kerk) en Martinus Stoffels. Onderwijzer Jozef Theuwissen steunde dit literaire talent door samen met pastoor Steyvers een vrije bibliotheek op te richten, die later zou uitgroeien tot een modelbibliotheek onder de naam ‘Het Flambeeuwke’, nu het onderkomen van de Geschied- en heemkundekring Groot-Bree.
Praktische informatie
Aanvang: 19.00 uur
Locatie: Sint-Pieterskerk, Dorpsstraat 10 in Tongerlo
Parkeersuggesties: vrij parkeren op het dorpsplein en de parking achter de sporthal De Bongerd, Bosstraat 15 in Tongerlo
Deelname: gratis
