Een lening in 1813 van een edelman uit Roosteren aan een landbouwer op Hushoven – Wil Filott

Enige tijd geleden kreeg ik van de heer en mevrouw Crewe-Jones – Van Mierlo te Susteren een aantal documenten uit de eerste helft van de 19de eeuw, die betrekking hebben op de familie De Plevits d` Alfens (i). Een van die documenten, een afschrift van een notariële akte, trok mijn speciale aandacht. In dat document worden drie plaatsen vermeld die voor mij een speciale betekenis hebben.

Susteren, de plaats waar ik geboren en opgegroeid ben en met vrucht de lagere school heb doorlopen. Roosteren, de geboorteplaats van mijn moeder en Weert, mijn huidige woonplaats. Verder wist ik dat de desbetreffende notaris is geboren en opgegroeid in Echt, de plaats waar mijn vrouw vandaan komt en ik een aantal jaren heb gewoond. Mijn interesse was gewekt. Ik besloot aan de hand van dat afschrift van die notariële akte, nader onderzoek te doen.

Het resultaat van mijn onderzoek kunt u hierna lezen. Het is une petite histoire, zeker gezien in het licht van grote historische gebeurtenissen.

Een lening in 1813 aan Henry van Geffen 

Op 9 juli 1813 leende Baron Georges Jacques de Plevits, wonende te Roosteren, aan de echtelieden Henry van Geffen, landbouwer, en Hendrina Seerden, wonende op het gehucht Hushoven in de gemeente Weert, een bedrag van vierhonderd drieënnegentig francs en drieëntachtig centimen.  Daarover moest een rente betaald worden van twee en een half procent, jaarlijks op 9 juli. Dat de lening in francs luidde is niet vreemd als men in ogenschouw neemt dat zowel Roosteren als Weert in 1813 tot l` Empire Français, het Franse keizerrijk onder Napoleon, hoorde. De lening werd vastgelegd in een akte, verleden op 9 juli 1813 voor notaris Ignace Vos, te Maaseik.

Banken voor de gewone burgers bestonden in die tijd nog niet. Als iemand geld nodig had, wendde hij zich tot vermogende lieden, zoals personen van adel, of kerkelijke instellingen. Voor wat de laatste categorie betreft, verwijs ik naar het artikel ‘Een inventarisstaat van de Sint Martinuskerk in 1816 en de oprichting van een nieuw kerkhof te Weert’ op de site van de Aldenborgh. Daarin staat onder meer dat in de inventarisstaat van de kerk een groot aantal rentebrieven en obligaties zijn vermeld. Rentebrieven en obligaties zijn documenten waarin vastgelegd is aan wie de kerk geld had uitgeleend en tegen welke voorwaarden. 

Een hypotheek voor de lening in 1818 

Na het vertrek van de Fransen kwamen Weert, Roosteren en Maaseik te liggen in een nieuwe staatkundig eenheid: het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. De nieuwe staat kreeg eigen wetgeving. Akten uit de Franse tijd werden vernieuwd. Zo ook de akte betreffende de lening van 1813. Daartoe verschenen op 16 september 1818 voor koninklijk notaris Henry Geoffroi Bloemarts, residerende in Weert (ii) enerzijds Henry van Geffen, landbouwer, en zijn echtgenote Hendrina Seerden, wonende in de gemeente Weert in het gehucht Hushoven, en anderzijds ridder Georges Jacques de Plevits, lid van de ridderschap van de provincie Limburg, wonende in Roosteren (iii). Zij wilden de titel vernieuwen van de lening vermeld in de notariële akte van 1813 en zekerheid voor de in die akte vermelde lening. De nieuwe akte werd handgeschreven in de Franse taal opgesteld. Het bedrag van de lening in francs werd omgezet in guldens, de munteenheid van het nieuwe koninkrijk: 233 gulden, 33 centen. Een afschrift van de akte van 1813, verleden voor notaris Vos te Maaseik, werd overigens als bijlage bij die nieuwe akte gevoegd.

De echtelieden Van Geffen-Seerden verklaarden zich te verplichten de betaling van de rente jaarlijks op de vervaldag te continueren ten gunste van De Plevits, die dat aanvaardde. Verder verleenden de echtelieden tot zekerheid voor de lening en de rente een recht van hypotheek op:

1. een huis met schuur en andere bijgebouwen en een aangrenzende boomgaard, gelegen in Weert in het gehucht Hushoven, gewoonlijk genoemd “bij Haags Siske”, grenzend aan een kant aan de straat, aan de andere kant aan Jean Gielis;
2. een moestuin tegenover het huis, groot ongeveer 8 roeden, 50 ellen, aan een kant grenzend aan Nicolas Kneepkens, aan de andere kant aan Antoine Stokken;
3. een stuk akkerland, gewoonlijk genoemd “op Schaekenakker”, groot ongeveer 42 aren, grenzend aan een kant aan Nicolas Kneepkens en aan de ander kant de erven Gielis Gielessen.

De akte werd op 16 september 1818 voormiddag te Weert in het kantoor van de notaris ondertekend door de getuigen Joseph Borckelmans, verver (iv) en Thomas Jacques Beelen, schoenmaker (v) beiden wonende in Weert, de notaris, G. J. De Plevits, Hendrina Seerden en de notaris.

Henry van Geffen heeft de akte niet ondertekend. Hij verklaarde niet te kunnen schrijven noch tekenen.

 

Wie is Baron Georges Jacques de Plevits?

Georgius (Georges) Jacobus (Jacques) de Plevits is geboren op 15 februari 1757 te Roosteren en daar op dezelfde dag gedoopt. Hij is in 1782 voor de kerk te Echt getrouwd met Joanna Francisca Hendrica von Holthausen de Horst, geboren op 8 april 1764 te Echt en overleden op 8 oktober 1791 te Roosteren. De voorouders van Georges Jacques de Plevits kwamen uit het huidige Belgisch Limburg, meer bepaald uit de streek van Sint-Truiden, Groot-Gelmen, Borgloon en, via huwelijk, Maaseik. Georges Jacques en zijn kinderen voegden “d`Alfens” toe aan “de Plevits” naar de Wasserburg en de pachthof “Alfens” te Millen (Selfkant, Duitsland), die Joanna Francisca Hendrica von Holthausen de Horst, door vererving had verkregen. Bij organiek besluit van 13 september 1817 werd Georges Jacques de Plevits d`Alfens “geadmitteerd” (toegelaten) in de Ridderschap van Limburg. Bij besluit van 30 juli 1822 werd bepaald dat alle leden van het geslacht De Plevits de titel van Baron of Barones mochten voeren (vi).  

Georgius Jacobus de Plevits is op 17 april 1825 overleden in het herenhuis Ter Borch te Roosteren. Hij liet als erfgenamen zijn vier nog in leven zijnde kinderen na.

Georges Jacques de Plevits was een vermogend man. Bij zijn overlijden bleek hij niet minder dan 346 percelen grond alsmede een aantal pachthoeves en herenhuizen te bezitten in onder meer België (o.a. in Borgloon, Ophoven, Maaseik) Nederland (o.a. in Echt, Susteren, Sint Joost) en Duisland (o.a. Millen). Naast het bezit van onroerend bleek hij ook veel leningen verstrekt te hebben, meestal aan burgers maar ook aan enkele gemeenten (vii). Voor zover ik heb kunnen nagaan, komt op de lijsten die van die leningen zijn opgemaakt en die ik heb ingezien, de lening aan Henry van Geffen niet voor. Vergeten, verzwegen, op een andere lijst opgenomen? Wie zal het zeggen. In ieder geval was die lening bij zijn overlijden niet afgelost.

Wie is Henry van Geffen?

Henry/Hendrik/Henricus van Geffen/Geeven/van Geven (viii) is geboren en gedoopt op 8 december 1763 te Someren. Zijn ouders zijn Johannes Geeven en Johanna Maria Henrica van Helmont. Henry van Geffen is op 31 oktober 1802 te Weert getrouwd met Hendrica Seerden, geboren 11 april 1768 te Weert en overleden op 9 november 1842 te Weert. Haar ouders zijn Francis Seerden, geboren en gedoopt op 28 oktober 1732 te Weert en overleden op 15 december 1815 te Weert, en Mechtildis Goofers/Govers, geboren 10 augustus 1738 te Stramproy en overleden op 3 maart 1801 te Weert. Henry van Geffen is op 31 januari 1840 te Weert overleden.  

De weduwe van Henry van Geffen is in de Kadasterkaart 1832-1844 vermeld als eigenaresse van een huis en een dertiental percelen grond, gelegen ten noorden van de huidige Eindhovenseweg, in gebieden met toponiemen als Schakenakkerveld, Hushoverheggen en Voorste Banen. 

 

Het echtpaar Van Geffen-Seerden heeft, voor zover mij bekend, twee kinderen gekregen. Mechtildis van Geffen, geboren op 4 Fructidor an 11 (22 augustus 1803) te Weert en Anna Maria van Geffen, geboren op 4 Messidor an 14 (2 juli 1806). Mechtildis van Geffen is op 14 mei 1825 te Weert getrouwd met Michael Koppen, geboren op 6 Ventôse an 7 (15 maart 1799) te Nederweert (ix).

De Zuidelijk Nederlanden waren van 1795 tot 1814 ingelijfd bij Frankrijk. In Frankrijk was in 1795 een nieuwe tijdrekening (kalender) ingevoerd. In die tijdrekening werd een jaar verdeeld in 12 maanden van elk 30 dagen (aangevuld met 5 extra dagen). De maanden werden genoemd naar een in een maand voorkomend overheersend weertype of oogst. De maanden liepen niet gelijk met de huidige maanden. Voorbeelden: Messidor, oogstmaand, juni-juli; Fructidor: fruitmaand, augustus-september; Ventôse, windmaand, februari-maart. Deze tijdrekening werd per 1 januari 1806 weer afgeschaft. Men keerde vanaf die datum weer terug naar de Gregoriaanse kalender. 

 

Mechtildis van Geffen is overleden op Hushoven, Weert, op 2 april 1869. Michael Koppen is overleden op Hushoven, Weert, op 30 november 1868.

Een notariële akte van 1850

Op 1 oktober 1850 heeft Michael Koppen zich naar Susteren begeven, vanaf Hushoven een afstand van zo`n 30 kilometer. Hij zal de reis te voet of te paard afgelegd hebben, meer dan een dagtocht. Het doel van zijn bezoek was notaris Jan Frans Hubert Meuwissen in Susteren om een notariële akte te doen verlijden. Ik geef hieronder de tekst van de akte weer: 

In naam des Konings 

Voor Jan Frans Hubert Meuwissen, openbaar notaris, residerende in Susteren, Arrondissement Maastricht, Hertogdom Limburg verscheen Michiel Koppen, landbouwer in huwelijk met Mechtildis van Geffen, wonende in de gemeente Weert op het gehugt Hunshoven, 

Welke Comparant willende nieuwen titel geven tot zekerheid eener hoofdsom van vier honderd drie en vijftig francs drie en negentig centimen, doende twee honderd drie en dertig gulden drie en negentig cente ,ten renten geconstitueerd op den voet van twee en een half percent, verschijnende jaarlijks op den negenden Julij, verschuld primitivelijk door de echtelieden Henri van Geffen en Hendrina Seerden, in leven landbouwers te Weert, overleden  schoonouders van de comparant, aan en ten behoeve van wijle den Heer Baron Gorge Jaques De Plevits te Roosteren blijkens akte verleden voor den notaris Ignace Vos, residerende te Maaseik den negenden Julij achttien honderd dertien behoorlijk geregistreerd, vernieuwd bij nadere akte  op den zestiende September duizend acht honderd achttien, gepasseerd voor notaris Hendrik Godfried Bloemarts, residerende ter Stad Weert, ook behoorlijk geregistreerd, 

Verklaarde mits deze de bedoelde hoofdsom thans ten zijne laste te zijn, daarvan zijn eigen zake te zullen maken en zich mitsdien te verbinden, de betaling der voornoemde rente jaarlijks op den bepaalden verschijndag te zullen continueren aan en ten behoeve van den Weledelgestrenge Heer Baron Willem Xaverius De Plevits (xi) grondeigenaar, op het landgoed Alfens, gemeente Millen. Pruissen, wonende, voor denwelken hier present stipulerende en aannemende is den heer Jan vandebergh, particulier, wonende te Nieuwstad. 

De Comparant Michiel Koppen verklaarde voorts tot zeekerheid van bovenvermeld kapitale som en daarop te verlopene renten bijzonderlijk en bij eerste voorregt te verpanden en te verbinden. 

Een huis met schuur, stalling en aanbehoren, gelegen te Weert in het gehugt Hushoven bij Haags Siske, palende de straat, en weduwe van der Poelen, Secundo, Eenen moestuin ter zelver plaatse gelegen voor bedoeld huis, naast Nicolas Kneepkens en Stokken, groot acht roeden vijfig ellen, en Tertio, een perceel bouwlandter zelver plaatse gelegen, gewoonlijk gezegd Schakenakker, groot omtrent twee en veertig roeden, palende de erfgenamen Nicolas Kneepkens en de straat, welke goederen de comparant verklaarde hem vrij en onbelast in eigendom toe te behoren, en bij het Kadaster bekend te zijn Sectie C Nummer 245, hooiland groot zeven en twintig roeden negentig ellen, sectie C Nummer 246, huis groot drie roeden vijf en veertig ellen  en  Sectie C Nummer 247 tuin groot negen roeden vijf en zestig ellen (xii). 

Ten uitvoer dezer akte verklaarden de Comparanten woonsteden te kiezen in het kantoor van ons notaris te Susteren. Waarvan akte. 

Gedaan en verleden te Susteren, in de schrijfkamer van mij notaris den eersten October duizend achthonderd vijftig in tegenwoordigheid van Johan Engelbert en van Lourens Engelbert, beide schoenmakers van beroep, wonende te Susteren, getuigen, ten deze verzocht, de welke met de Comparant Debiteur Michiel Koppen, den acceptant vandenbergh en ons notaris deze Minuut na voorlezing hebben geteekend. 

Ook uit deze akte blijkt niet dat er een aflossing van de lening was overeengekomen.  

Een poging tot afkoop van de schuld 

Bij het afschrift van de notariële akte vond ik een handgeschreven brief van 28 mei 1874 van Victor Bongaerts, notaris te Weert, gericht aan een `Geacht Collega`(xiii) Wie die collega was, is niet vermeld, mogelijk een notaris in Susteren.

Bij die brief stuurde notaris Bongaerts aan die collega “de grosse en het borderel van de inschrijving betrekkelijk de jaarrente ten laste van Francis Koppen, zoon van Michiel, te Weert, verschuldigd aan erfgenaam baron de Plevits d` Alfens mij toegezonden …. den 21sten April”. De laatste baron de Plevits d`Alfens, Xaverius Wilhelmus Sidonius Franciscus, was een jaar eerder, in 1873, overleden. Zijn erfgenamen waren de kinderen Barbou van zijn overleden zus, Agnes Sibilla de Plevits, die getrouwd was met Jan Baptist Barbou. 

Verder schreef notaris Bongaerts in de brief dat hij een schrijven van 15 april had meegedeeld aan de ‘rentschuldige’, Francis Koppen. Hij had geprobeerd Koppen over te halen zijn bod tot afkoop van de lening te verhogen. Francis Koppen wilde daar niets van horen; zijn buurman had ook op “die voet” afgekocht (xiv).

Franciscus Koppen is geboren op 1 februari 1836 op Hushoven. Hij, oud 27 jaar, landbouwer, meerderjarige zoon van Michael Koppen en Mechtildis van Geven, is op 14 februari 1863 te Weert getrouwd met Maria Catharina Buchters, oud 20 jaar, zonder beroep, minderjarige dochter (xv) van Henricus Buchters en Anna Maria van Goor. Maria Catharina Buchters is op 12 maart 1842 geboren te Weert en op 19 juni 1815 overleden te Nederweert

Francis Koppen is op 67-jarige leeftijd op 28 november 1903 te Weert overleden.

Epiloog 

Hoe het verder is afgelopen met de lening heb ik niet nagegaan. Maar er mag gevoeglijk van worden uitgegaan dat de lening, meer dan 200 jaar na de verstrekking, inmiddels afgelost is en dat de hypotheek is doorgehaald. 

Bronvermeldingen

i

De heer Crewe-Jones is een afstammeling in de vrouwelijk lijn van de familie De Plevits.

ii

Henricus Godefridus Carolus Josephus Bloemarts is behalve notaris ook burgemeester van Weert, vrederechter en lid van provinciale staten van Limburg geweest. Hij woonde in de Hoogstraat, thans nummer 27 te Weert. In het pand is heden ten dage apotheek Hupperetz gevestigd.

iii

Dank aan Zef Coenen voor het opzoeken en fotograferen van de in het Frans gestelde, handgeschreven notariële akte in het archief van de gemeente Weert.

iv

Joseph Borckelmans was verver, iemand die laken verft. Hij woonde in de Hoogstraat te Weert.

v

Thomas Jacobus Beelen is op 31 december 1840 te Diest overleden.

vi

Lang heeft de familie De Plevits niet van die titulatuur gebruik kunnen maken. Met het overlijden in 1873 van Xaverius Wilhelmus Sidonius Franciscus Baron de Plevits d` Alfens, een zoon van Georges Jacques de Plevits, is deze familie in de mannelijke lijn uitgestorven.

vii

Meer over deze Georges Jacques de Plevits is te vinden in het artikel “Georgius Jacobus de Plevits (1757 – 1825), Wil Filott, Jaarboek Echter Landj, uitgave Heemkundekring “Echter Landj”, nummer 16, pag. 21 e.v.

viii

In de door mij gevonden documenten worden deze voor- en achternamen gebruikt. Ik gebruik in dit artikel verder de naam Van Geffen.

ix

De jongere zus van Mechtildis van Geffen, Anna Maria van Geffen, is enkele weken voor het huwelijk van Mechtildis op 26 april 1828 te Weert getrouwd met een oudere broer van Michael Koppen, Matthijs Koppen, geboren op 11 januari 1791 te Nederweert

x

De in dit artikel opgenomen uittreksels uit akten van geboorten, doop, huwelijk en overlijden zijn veelal afkomstig van https://aezel.eu. Veel dank aan de vele, anonieme vrijwilligers die ervoor hebben gezorgd dat genealogische gegevens digitaal raadpleegbaar en beschikbaar zijn.

xi

Blijkbaar had Xaverius Xaverius Wilhelmus Sidonius Franciscus baron de Plevits d`Alfens de lening, die zijn vader in 1813 aan Henry van Geffen had verstrekt na diens overlijden in 1825 geërfd.

xii

De percelen zijn inmiddels vernummerd. Huis en bouwland zijn thans WEEO1-Z-703 met een huis met het adres Rietstraat 19.

xiii

Gerardus Hubertus Victor Bongaerts is op 5 juli 1825 geboren te Roermond. Hij werd in 1866 benoemd tot notaris te Weert. In 1878 werd het hem “vergund” zijn standplaats over te brengen naar Roermond. In Weert werd toen P.M. Goijarts, kandidaat-notaris te Weert, tot notaris benoemd, Nederlandsche Staatscourant, 5 mei 1878.

xiv

Blijkbaar was er ook een lening door De Plevits aan een buurman van Francis Koppen verstrekt. Deze buurman zou die lening – bedoeld zal zijn de aan de lening verbonden lasten – voor een lager bedrag afgekocht hebben.

xv

De meerderjarigheidsleeftijd was in die tijd 23 jaar.